Renaissance versus middeleeuwen: verschil en vergelijking

Renaissance en Middeleeuwen zijn twee verschillende termen die worden gebruikt om de gebeurtenissen in de Europese geschiedenis te beschrijven. Ze hebben unieke kenmerken die hen van elkaar onderscheiden. Chronologisch gingen de Middeleeuwen vooraf aan de Renaissance.

Key Takeaways

1. De Renaissance was een culturele, artistieke en intellectuele beweging in Europa van de 14e tot de 17e eeuw, gekenmerkt door een hernieuwde belangstelling voor klassiek leren en humanisme.
2. De middeleeuwen, of middeleeuwse periode, duurde van de 5e tot de 15e eeuw en staat bekend om zijn feodale systeem, religieuze focus en relatieve culturele stagnatie.
3. Beide periodes zijn essentieel voor het begrijpen van de Europese geschiedenis, waarbij de renaissance een belangrijke verschuiving markeerde in kunst, wetenschap en filosofie na de middeleeuwen.

Renaissance versus middeleeuwen

Het verschil tussen renaissance en middeleeuwen is dat de eerste een culturele beweging was die het begin van de moderne tijd mogelijk maakte. Aan de andere kant was het laatste een tijdperk in de Europese geschiedenis dat werd gekenmerkt door een afname van de economische vitaliteit, de bevolking en de omvang en bekendheid van steden. Het wordt beschreven als de donkere Middeleeuwen van de Europese geschiedenis.

De term 'Renaissance' betekent 'wedergeboorte' of 'opnieuw ontwaken'. Uit de betekenis van de term blijkt duidelijk dat de periode die eraan voorafging gekenmerkt werd door stilte of sluimering. Dit is precies hoe geleerden de Middeleeuwen beschrijven.

Ook bekend als de donkere middeleeuwen, de middeleeuwse periode of de middeleeuwen begon in de 5^th eeuw en duurde tot de 16^th eeuw.

Het begin werd gekenmerkt door het verval van het West-Romeinse rijk en het einde ervan versmolten met het tijdperk van ontdekking en de renaissance.

Renaissance, aan de andere kant, was een dynamische culturele beweging tussen de late 13^th en de vroege 17^th eeuw.

Het epicentrum van deze beweging was Italië, vanwaar ze zich verspreidde naar de rest van de Europese landen. Het hernieuwde interesse in klassieke (Griekse en Romeinse) lessen en waarden.

---

 

Vergelijkingstabel

Parameter van vergelijking	Renaissance	Middeleeuwen
Wat is het?	Een culturele en intellectuele beweging.	Een tijdperk in de Europese geschiedenis.
Tijdspanne	Eind 13e tot begin 17e eeuw.	5e eeuw tot 16e eeuw.
Omschreven als	Begin van de moderniteit.	Middeleeuwen.
Gefocust op	De mens en zijn inherente capaciteiten.	Suprematie van de God.
kenmerken	Rationeel denken en wetenschappelijk temperament.	Geloof in het bovennatuurlijke en bijgeloof.

---

 

Wat is renaissance?

Het was een culturele beweging die direct na de middeleeuwen of aan het einde van de middeleeuwen optrad. Deze beweging ging over het 'opnieuw ontwaken' of 'wedergeboorte' van heel Europa, zodat het kon stappen in wat wordt gezien als het licht van de moderne tijd.

De term 'Renaissance' is ontleend aan het Frans en betekent 'wedergeboorte'. Het werd voor het eerst gebruikt in de 18^th eeuw, bijna vier eeuwen nadat de renaissance praktisch plaatsvond.

Later werd het gepubliceerd door Jules Michelet (1798-1874), een Franse historicus die de term gebruikte in zijn boek Geschiedenis van Frankrijk (Geschiedenis van Frankrijk), gepubliceerd in 1855.

De beweging genereerde een nieuwe interesse in de lessen en waarden van de klassieke oudheid, terwijl de middeleeuwen werden gezien als een tijdperk van duisternis en stagnatie.

Het is ontstaan ​​​​in Italië en verspreidde zich tussen het einde van de 13e en het begin van de 17e eeuw naar de rest van West- en Midden-Europa. Het markeerde het begin van de moderniteit in Europa, een proces dat culmineerde in de Verlichtingsbeweging van de 18^th eeuw.

De vorm en inhoud van de renaissance waren echter niet overal hetzelfde. Integendeel, het verschilde van land tot land.

Desalniettemin was het een krachtige intellectuele beweging die enkele standaardkenmerken vertoonde. Enkele van de belangrijke kenmerken van deze beweging waren als volgt:

1. Humanisme: Het begon eerst in Italië en heette Italiaans humanisme. Vóór de Renaissance werden mensen beschouwd als de 'marionetten van' god' of de 'slaven van het geloof'. Maar toen de commerciële activiteiten in een stroomversnelling kwamen, was er ook een verschuiving in de mentaliteit. Deze verschuiving werd verder versneld door de humanisten die een universele en volmaakte mens wilden creëren met uitstekende fysieke en intellectuele vermogens die hem in staat zouden stellen om met elke situatie om te gaan zonder zich blindelings aan god te onderwerpen.
2. Individualisme: Toen de mens het centrum van het universum werd en God verving, werden de ideeën van zelf-cultuur en zelfontplooiing droegen bij aan het begin van een individualistische beweging.
3. Secularisme: Toen de focus verschoof van buitenaardse naar wereldse zaken, begonnen er enkele vragen te ontstaan ​​over de zogenaamde suprematie van god en religie in het dagelijks leven van de mens.
4. Rationalisme: Focussen op het zelf en zijn mogelijkheden gaf aanleiding tot rationeel denken. De rede van de mens bracht hen ertoe vragen te stellen en vergemakkelijkte het volgende kenmerk van de renaissancebeweging.
5.  Wetenschappelijk temperament: Als de renaissance begon met het humanisme, eindigde ze met de opkomst van een modern wetenschappelijk temperament waarvan de fundamenten werden gelegd door eminente geleerden als Kepler en Galileo. Directe observatie en verzameling van empirische gegevens werd belangrijk tijdens deze fase, en er werden ook enkele tendensen van gecontroleerde experimenten duidelijk.

Al deze kenmerken van de moderniteit werden echter in gemengde vorm aangetroffen in de renaissancebeweging, aangezien dit slechts het begin was van een lange weg naar de moderne tijd.

 

Wat is Middeleeuwen?

Het verwijst naar een tijdperk in de Europese geschiedenis dat begon met de val van het West-Romeinse rijk en overging in het aanbreken van de Renaissance.

Het wordt de 'Middeleeuwen' genoemd omdat het tussen de klassieke oudheid en de moderne tijd valt. Samen vormen ze de drie belangrijkste tijdperken van de Europese geschiedenis.

De middeleeuwen, ook wel de middeleeuwse periode genoemd, is verdeeld in drie fasen: vroege, hoge en late middeleeuwen.

De afname van de bevolking, de economische vitaliteit en de omvang en bekendheid van steden die in de late oudheid begon, zette zijn kwelling voort in de vroege middeleeuwen.

Het was een periode van onzekerheden en invasies, waarbij veel mensen, bekend als de barbaren, naar het verwoeste West-Romeinse rijk migreerden en nieuwe koninkrijken stichtten.

De langst bestaande van deze koninkrijken waren die van de Franken, wiens ideeën en waarden de basis legden voor toekomstige Europese staten.

Deze fase zag ook de opkomst van Karel de Grote, de grootste heerser van de Middeleeuwen. Nadat zijn rijk instortte, kreeg het westerse rijk echter te maken met een nieuwe golf van invasies die de middeleeuwse samenleving herstructureerden.

De hoge middeleeuwen begonnen in de 11^th eeuw en culmineerde in de 13^th eeuw. Deze fase van de Middeleeuwen wordt 'Hoog' genoemd omdat het een wederopstanding beleefde in economische en culturele welvaart.

Er was een bevolkingsgroei, bloeiende boerderijen en steden, de opkomst van de koopmansklassen en de ontwikkeling van overheidsbureaucratie.

Maar het dagelijkse leven van de mens werd gekenmerkt door stilte, rigide sociale gewoonten, rituelen en conventies, en onbetwiste gehoorzaamheid aan de koning (beschermer van deze wereldse zaken) aan de ene kant en de paus (beschermer van buitenaardse ervaringen) aan de andere kant.

De periode bereikte echter een hoogtepunt met de opkomst van nieuwe religieuze ordes, gotische architectuur en nieuwe universiteiten met de daaropvolgende uitbreiding van leren.

Het verval van de middeleeuwse beschaving kenmerkte de late middeleeuwen. De nationale regeringen van de Middeleeuwen vielen uiteen, evenals het grote pauselijke schisma.

Middeleeuwse theologie en filosofie werden in twijfel getrokken, vergezeld van bevolkingskrimp en economische ineenstorting als gevolg van de Zwarte Dood en hongersnood.

---

Belangrijkste verschillen tussen renaissance en middeleeuwen

1. Chronologisch slaagde de Renaissance in de Middeleeuwen. Terwijl de eerste plaatsvond tussen eind 13^th en vroege 17^th eeuw bleef de laatste uit de 5^th naar 16^th eeuw.
2. De Middeleeuwen waren een tijdperk in de Europese geschiedenis. Tegelijkertijd was de Renaissance een dynamische intellectuele en culturele beweging.
3. De renaissance wordt beschreven als het begin van de moderniteit. De Middeleeuwen daarentegen worden beschreven als een donkere fase in de Europese geschiedenis.
4. De man stond centraal in de renaissancebeweging. Ter vergelijking: God werd in de Middeleeuwen als de feitelijke soeverein beschouwd.
5. Renaissance maakte de weg vrij voor rationeel denken en wetenschappelijk temperament. Het geloof in het bovennatuurlijke en bijgeloof kenmerkten daarentegen de Middeleeuwen.

---

Referenties

1. https://www.brepolsonline.net/doi/abs/10.1484/J.VIATOR.2.301695?journalCode=viator
2. https://library.mpib-berlin.mpg.de/toc/z2010_13.pdf

Laatst bijgewerkt: 11 juni 2023